Türkçe, Türk Edebiyatı, Dil ve Anlatım Bilgileri

24 Ocak 2014 Cuma

Öyküleyici Anlatım

ÖYKÜLEYİCİ ANLATIM 


Öyküleme, anlatmanın esas olduğu bir türdür. Tasarlanan ya da yaşanan olayların birbirine bağlı olarak anlatılmasına öyküleyici anlatım denir.

Öykülemede anlatılacak belli bir olay örgüsü ya da olay zinciri vardır. Anlatılmak istenenin merkezi, bu olaylardır.

Öyküleyici anlatımda ortak olan ögeler olay,kişi,zaman,mekan ve anlatıcıdır.

Bu ögeleri sırasıyla görelim:

1) Olay: Bir arada bulunmak zorunda olan en az
iki kişinin veya iki kişi yerine geçen kavram veya varlığın
bireysel farklılıklar sebebiyle karşı karşıya gelmesi
veya çatışması sonucu ortaya çıkan eyleme
olay denir. Olayların birbirine bağlanması olay örgüsünü
oluşturur. Öğretici metinlerde ise olay örgüsü
değil olay zinciri vardır.

2) Anlatıcı: Öyküleyici anlatımda olayları aktaran
kişiye anlatıcı denir.
• Sanatsal (edebi) metinlerde kurmaca olaylar işlendiğinden
bu tür metinlerde anlatıcı gerçek bir
kişi değil, kurmaca bir kişidir. Olaylar bu kişi tarafından
anlatılır.
• Öyküleyici anlatımın kullanıldığı öğretici metinlerde
ise anlatıcı gerçek bir kişidir. Örneğin bir gezi
yazısında anlatıcı, yazarın kendisidir.
• Edebi metinlerde anlatıcı I. tekil kişi (kahraman
anlatıcı) ya da III. tekil kişi (gözlemci anlatıcı) olabilir.
Yani anlatıcı ya olayları yaşayan, olayların
içinde yer alan bir kişi ya da olayların içinde yer
almayan, onları dışarıdan gözlemleyen bir kişidir.
Örneğin; " Pencereden baktığımda pırıl pırıl parlayan
güneşi gördüm, böyle günler bana mutluluk verirdi."
cümlesinde anlatıcı I. kişi, "Etrafı vapurdan inen
insanların kalabalığı sarmıştı, herkes telaşla yürüyordu." cümlesinde ise anlatıcı 3. kişidir.

3) Kişiler: Roman, öykü gibi öyküleyici anlatımla
oluşturulmuş metinlerde olayların içinde yer alan,
olayları yaşayan kişilere kahraman denir.
• Kişiler, olayların ortaya çıkmasını sağlayarak onlara
yön verir. Öykülemede olay, kişiler veya kişi
işlevini üstlenen diğer varlıklar arasındaki karşılaşma
veya çatışma sonucu ortaya çıkar. Olaylar,
kişilerin davranışlarına ve duygularına bağlı olarak
ortaya çıkar ve gelişir. Bu bakımdan olaylar
arasındaki bütünlük, öykülemenin insan ögesine
bağlıdır diyebiliriz.
• Öyküleyici anlatımda kişiler, insan veya insanı
simgeleyen başka varlıklar olabilir.
• Edebi metinlerdeki kişileri tip ve karakter olmak
üzere iki gruba ayırabiliriz.
Belli bir grubu temsil eden, onların genel ve çoğu
zaman ortak olan özelliklerini yansıtan kişiye tip denir.

Tipler, belli bir düşüncenin, insana özgü bir davranışın
sembolüdür. Bu bakımdan gerçek yaşamda karşılaşılan
kişilere benzemezler.
Belli bir grubun genel, klişe özelliklerini yansıtmayan;
kendine özgü bir mizacı, kişisel özellikleri olan kişilere
karakter denir. Karakter oluşmasında bireysel
ya da toplumsal nitelikler etkili olur. Karakter bu yönden
günlük yaşamdaki kişilere daha yakındır.
• Anlatılan olay içinde etkin rol oynayan birinci derecedeki kişiye
başkahraman (temel kişi, asıl kişi)
denir. Olaylar bu kişiler tarafından yönlendirilir
ve yazar anlatımını bu kişi etrafında oluşturur.
Zaman zaman ortaya çıkan, temel kişinin çevresinde
yer alan ikinci, üçüncü derecedeki kişilere ise
yardımcı kişi (yan kişi) denir.

4) Mekân: Öyküleyici anlatımda olayın oluştuğu, gerçekleştiği yere mekân denir. Mekân, anlatılanların
zihnimizde somut bir biçimde canlanmasını sağlar.
Olayın etkileyici bir biçimde okuyucuya anlatılması,
mekânın iyi bir şekilde yansıtılmış, betimlenmiş olmasına
bağlıdır.
Olayların geçtiği mekânın özelliklerini vermek anlatılanların
birbiriyle bütünleşmesini sağlar.
Ayrıca mekân, kişilerin duyguları, iç dünyalarını
da yansıtmada yardımcıdır.

5) Zaman: Öykülemede olaylar, belli bir zaman
dilimi içinde ortaya çıkar ve gelişir. Olayın gerçekleştiği
zaman ile anlatıldığı zaman birbirinden farklı olabilir.
Olayın yaşandığı an olayın oluş zamanıdır. Olayın
anlatıldığı zamana ise öyküleme zamanı denir.

Yazar, olayları olayların yaşandığı andan başlayarak
kronolojik bir sıra izleyerek anlatabilir. Yani başlangıcından
başlayarak olayların oluş sırasına göre bir zaman
izleyebilir. Ya da belli bir andan başlayarak geri
dönüşler yapma yoluna gidebilir.

Anlatımda bakış açıları için buraya tıklayınız.
Share:

0 yorum:

Yasal Uyarı

Bu blogta yer alan içerikler -aksi belirtilmediği takdirde- üzerindeki 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu altında düzenlenen tüm maddi ve manevi haklar eser sahibi olan Özge Şen'e aittir. Söz konusu içerikler eser sahibinin izni olmadan kopyalanamaz, çoğaltılamaz, işlenemez, değiştirilemez veya başka internet sitelerinde ya da basılı veya görsel yayın yapan diğer mecralarda yayınlanamaz.

Copyright ©

Translate

Recent Posts

Definition List

Pages

Theme Support

MyFreeCopyright.com Registered & Protected